بر خلاف طرف ایرانی ، طرف نروژی در قرار داد استات اویل ،اقدامات زیادی برای جبران فساد رخ داده در این شرکت انجام داد. در ایران متهم اصلی دریافت رشوه از استات اویل همچنان با پیوند زدن مسایل سیاسی به این مسئله ، از زیر بار پاسخگویی به این اتهامات شانه خالی کرده است . با این حال استات اویل تغییراتی بنیادین را بعد از شکل گرفتن این فساد تاریخی بزرگ تجربه کرده است . یکی از پژوهشهای علمی در زمینه مسئولیت اجتماعی ، به بررسی اقداماتی اختصاص داده شده است که شرکت نفتی نروژی استات اویل برای باز یافتن اعتماد مشتریان خود در سرتاسر اروپا بعد از ماجرای رشوه دادنش به مقامات ایرانی ، انجام داده است . در این پژوهش که در ژورنال علمی «کورپوریت کامیونیکیشن» در گروه انتشارات امرالد انجام شده است ، مستقیما به نام مهدی هاشمی به عنوان کسی که از طرف ایران در ماجرای فساد نفتی بزرگ تاریخ نروژ دست داشته ، نام برده شده است . با این حال هنوز این پرونده در داخل ایران متهمی ندارد .
نگاهی به اقدامات انجام شده در استات اویل بعد از کشف شدن ماجرای قرار داد همکاری مشترک با ایران ، نشان از اهمیت اعتماد عموم مردم در ساختار یک شرکت نفتی بین المللی دارد ؛ مسئله ای که به راحتی هر چه تمامتر در ایران هیچ گاه در نظر گرفته نشده است .
در این بررسی آمده است : استات اویل که در سال 1972 تاسیس شد ، به تدریج به یکی از شرکت های بزرگ نفت و گاز و اروپایی تبدیل شد . این شرکت در حدود 60 درصد از تولیدات نفت و گاز نروژ را به خود اختصاص می دهد و محصولات بین المللی او نیز در حال رشد و توسعه است. تا امروز ، استات اویل دارای بیش از 25 هزار کارمند و فعال در 33 کشور جهان بوده است .
در دسامبر سال 2006 استات اویل اعلام کرد که برنامه دارد با شرکت هایدرو (دومین شرکت بزرگ تولید نفت و گاز در نروژ) ادغام شود تا بتواند اقدامات بین المللی خود را توسعه دهد. ایران در آن زمان یکی از اولویت های اصلی بخش بین الملل در استات اویل بود و این شرکت با شرکت ملی نفت ایران برای کشف و استخراج نفت از میادین نفتی ایران همکاری می کرد . استات اویل به منظور تقویت بیشتر فعالیت های خود در ایران ، توافق نامه ای را در سال 2002 با شرکت ایرانی هورتون امضا کرد که شامل دسترسی به اطلاعات مهم در مورد پروژه های نفتی ایران و همچنین میادین گازی در آینده بود . یکی از بازیگران اصلی در این شرکت ، مهدی هاشمی رفسنجانی پسر رییس جمهور ایران بود که بعدها به فساد مالی متهم شد .
توافقنامه با توتال که ارزشی بیش از 10 میلیون دلار برای دوره زمانی ده ساله داشت ، بعد از آن دوباره مورد بررسی قرار گرفته و در تضاد با قوانین اخلاقی شرکت استات اویل به شمار رفته و در واقع نقض قانون مبارزه با فساد در نروژ بود . هم بازرسی های داخلی در استات اویل و هم بخش امنیتی داخلی شرکت به مدیر عامل درباره این دور زدن قانون هشدار دادند اما او هشدار ها را جدی نگرفت . این حادثه اما زمانی رنگ و بوی رسانه ای به خود گرفت که یکی از روزنامه های معروف اقتصادی در نروژ پرده از اقدامات و فعالیت های این شرکت برداشت . مدت زمان کوتاهی بعد از انتشار این گزارش معاون شرکت در امور قراردادهای بین المللی مجبور به استعفا و کناره گیری از سمت خود شد . هیات مدیره بعد ازآن مدیر عامل شرکت را نیز اخراج کرد و در نهایت رییس هیات مدیره نیز استعفا داد .
استات اویل بعد از آن مورد بررسی بیشتر قرار گرفته و از طرف دادگاه در نروژ به دلیل فساد اقتصادی مجرم شناخته شد و در دادگاهی دیگر در ایالات متحده نیز محکوم شد . در اکتبر سال 2006 این شرکت اعلام کرد که با کمیسیون اوراق بهادار و بورس و گروه قضایی به توافق رسیده و توانسته مضوع شرکت هورتون را تحت قانونهای موجود در ایالات متحده حل و فصل کند . این توافق نشان داد که استات اویل حکم پرداخت 10.5 میلیون دلار جریمه را به خاطر نقض قانون فساد خارجی در ایالات متحده و همچنین پرداخت رشوه به یک مقام ایرانی پذیرفته است . در این حکم بیان شده بود که استات اویل جرم خود در پرداخت رشوه به این مقام ایرانی را پذیرفته و اعتراف کرده است که از نفوذ این فرد برای به دست آوردن امتیاز فعالیت در داخل ایران استفاده کرده است . استات اویل همچنین پذیرفت که نظارت داخلی ضعیفی بر روی قرار دادهای خود داشته و به همین دلیل قبول کرد که این جریمه نقدی را پرداخت کند .
این مقاله ، مسئله استات اویل را به عنوان نمونه ای برای بررسی مقوله «مسئولیت مشترک اجتماعی » مورد بررسی قرار داده است و به همین دلیل به تجزیه و تحلیل جزییات آن از نقطه نظر همین مقوله می پردازد .
استات اویل توافقی را با یک شرکت مشاور ایرانی که به منابع آکاه برای دسترسی به اطلاعات مربوط به فرصت های جدید نفت و گاز در در ایران در ارتباط بوده است ، امضا می کند . مدیر عامل شرکت هشدار ها از جانب دو واحد نظارتی داخلی شرکت را نادیده می گیرد و این مسئله نیز توسط خبرچین ها و افشاگران داخلی شرکت به رسانه ها درز پیدا می کند .روزنامه اقتصادی مهم نروژ مسئله را منتشر کرده و این فساد را به نمایش می گذارد . البته شاید این مسئله که استات اویل قرار داد تجاری مشکوکی را با طرف ایرانی امضا کرده است ، در طول کل ماجرا و اقدامات بعدی انجام شده زیاد مهم به نظر نرسد .
مشکل اصلی زمانی شروع شد که اتفاقات بعدی به وقوع پیوست و مدیر عامل استات اویل ترجیح داد هشدار های داخلی را نادیده بگیرد . استات اویل با نادیده گرفتن این قرار داد مشکوک اولیه و پس از آن توضیح دادن اینکه این تنها یک ارتباط صرف بوده و ربطی به فساد نداشته ، سعی در توجیه این فساد داشت . بنابراین این احتمال وجود دارد که به وجود آورنده این حادثه ، می دانسته که به عنوان با نفوذترین شرکت انرژی مورد طرف ایران شناخته خواهد شد که به این عمل غیر عقلانی دست زده است .
با این حال در مراحل بعدی، خواهیم دید که این مسئله ، فواید و مزایایی نیز با خود به همراه داشته واین مسئله به عبرت و نوعی آموزش برای شرکت های دیگر تبدیل شد که از استاندارد های داخلی و سیستم های گزارش‌دهی خود یعنی هم از طریق گزارش های عمومی و هم از طریق تامین امنیت اطلاعات در شرکت به عنوان کاتالیزور های اطلاعاتی برای شرکت استفاده کنند و اطلاعات را در آینده به خبر چین های ناشناس ارائه ندهند . اهمیت این مسئله (و حوادث بعدی آن ) را میتوان با توضیح رابطه قوی و متقابل بین این حادثه و بازیگران آن توضیح داد .
بازیگران :
این اتفاق گروههای بازیگر زیادی داشت که با پیشرفت بررسی ها بیشتر و بیشتر نگران می شدند . فهرست این گروههای درگیر شامل گروههای کارمندان ، رسانه ها، نیروهای پلیس، بازیگران سیاست خارجی مانند کمیسیون امنیت بورس اوراق بهادار ایالات متحده ( به دلیل نقض قوانین اخلاقی) وزارت دادگستری ( به دلیل نقض قانون اقدامات فساد اقتصادی خارجی)، مقامات سوییس (به دلیل پولشویی) ، مقامات ایرانی ( به دلیل دریافت رشوه توسط مقامات دولتی ) و سازمان های غیر دولتی بازرس مانند سازمان «شفافیت بین المللی ».
رسانه ها ، نقشی حیاتی در مسئله استات اویل داشتند. آنها نه تنها به عنوان بازگو کنندگان و افشا کنندگان این مسئله در این پرونده درگیر بودند ، بلکه خود نقش بازیگر اصلی در این میان را ایفا کردند که به اهمیت این مسئله نیز افزودند . بدون پوشش رسانه ای اولیه در روزنامه تجاری «نروژین» ، سایر رسانه ها به این مسئله نمی پرداختند و بخش جرایم تجاری پلیس نروژ نیز نمی توانست موضوع را کشف و دنبال کند.
تعداد منابع درگیر با این مسئله تعداد ثابتی نبوده و دائما در نوسان بود و هر روز ذی نفعان جدیدی به این گروه ها اضافه می شدند که هر کدام هم سازمانهای دیگری را به میدان می کشاندند. برای مثال زیر مجموعه های داخلی شرکت ، باعث به میدان آمدن مدیران شدند و به همین ترتیب پای خبر چین های داخلی شرکت را هم به این پرونده باز کردند ؛ این افراد هم پای رسانه ها را به موضوع کشانده و رسانه ها پلیس را به میدان آوردند و آمدن پلیس نیز پای نهادهای نظارتی و دستگاههای قضایی را به این مسئله باز کرد.
استات اویل سعی میکرد با تغییر استراتژیهای ارتباطی خود از اهمیت موضوع کم کند و سعی می کرد اقداماتی اولیه برای کاهش شکاف میان سهامداران را اجرا کند ( برای مثال با اخراج مدیر عامل و استعفای رییس هیات مدیره ) و منابع جدید را به کار گیرد (برای مثال رهنمودهای اخلاقی جدیدی به میثاق نامه شرکت اضافه شد ) و سعی کرد سیستم جدیدی را برای حفاظت از اطلاعات شرکت در برابر خبر چین ها ایجاد کند.
فعالیت ها :
به منظور پاسخگویی به انتظارات ذی نفعان در این پرونده، اجرای چند اقدام فوری آغاز شد از جمله لغو توافق هورتون . مدیر عامل شرکت ، مسئول امور قرار دادهای بین المللی را اخراج کرد .رییس هیات مدیره استعفا داد و به تبع رسانه ای شدن این حادثه ، استات اویل حسابرسان خارجی را برای بررسی تمام مواقفت نامه ها به کار گمارد تا هر گونه فساد ، رشوه و سایر فعالیت های غیر قانونی را شناسایی کنند و برنامه ای چهار محوری را برای کاهش خطر ابتلا به امضا شدن قرار دادهای مشکوک به اجرا درآورد .
فعالیت برای از بین بردن شکاف های موجود در شرکت ، بیشتر طرح هایی ابتکاری بود که توسط خود ذی نفعان در شرکت به اجرا در آمده بود ( به عنوان مثال به خواسته رسانه ها، مدیر عامل اخراج شد ) و برخی نیز به دلیل تلاش برای تغییر نگرش سهامداران صورت گرفت (برای مثال بررسی اولیه تمام قرار دادهای صورت گرفته ). علاوه بر این ، اقدام برای تغییر در میثاق نامه اخلاقی شرکت نیز برای احیای مجدد اعتبار اخلاقی مجموعه استات اویل به کار رفت . با اجرایی شدن این فعالیت ها در طی برهه زمانی طولانی مدت ، باعث شد که اعلام شود شرکت پاسخی مسئولانه به این حادثه داده و مسئولیت اجتماعی خود در برابر این فساد را به درستی انجام داده است .
اقدامات صورت گرفته :
قوانین اخلاقی داخلی استات اویل و یا میثاق نامه اخلاقی شرکت بعد از افشا شدن این موضوع به منظور رسیدن به مرحله جلوگیری از رفتار های مشکوک مالی ، به کلی دستخوش تغییر و تحول شد . به همین ترتیب مدیران شرکت نیز از آن تحت آموزشهای اخلاقی قرار گرفتند که روابط شرکت با شرکتهای بین المللی خارجی را تحت الشعاع قرار می دهد.
با اضافه کردن به اقدامات و منابع شرکت ( هم به طور سیستماتیک و هم به صورت اضافه کردن بر دانش افراد و مدیران شرکت ) سطح مسئولیت اجتماعی در این شرکت به دو طریق افزایش یافت . اول اینکه مرز مورد قبول برای رفتار مسئولانه و قابل قبول ، محدود شد؛ به این معنی که زمان کمتری طول می کشید که رفتاری به عنوان رفتاری با پتانسیل و یا احتمال مشکل دار بودن ، شناسایی شود . دوم اینکه تعداد اتفاقات از این دست به شدت با تغییرات ایجاد شده در الگوی رفتاری شرکت کاهش پیدا کرد ( به عنوان مثال با برنامه های آموزش اخلاقی که برای مدیران اجرا شد بسیاری از رفتارهای مشکوک به فساد مورد آموزش قرار گرفت ). استراتژی های ارتباطی شرکت با شرکت هورتون نیز دستخوش تغییر و تحول زیادی شدند چرا که این حادثه که تسوط شرکت هورتون انجام شده بود ، بسیاری از ارزشهای شرکت استات اویل را که زیر بنای هر نوع اقدام اخلاقی دیگری بودند را زیر سوال برد . برای استات اویل ، ارتباطات با هدف نگه داشتن تعادل میان صداقت و خطر پذیری تغییر پیدا کردند. متخصصان ارتباطی شرکت به این نتیجه رسیدند که اطلاعات دیر یا زود به افشا خواهد شد و پنهان کردن آنها فایده ای ندارد اما از سوی دیگر ، بیان بسیاری از جزییات کار توسط اعضای شرکت مکن است به عنوان اعتراف اعضای آن شناخته شده و آن را تحریم های بین المللی و یا تحریم های حقوقی مواجه سازد . بنابراین نگه داشتن تعادل میان صداقت و ریسک پذیری به یکی از ارکان مهم سیستم ارتباطی شرکت تبدیل شد .
بعد از اتفاقی که شرکت هورتون مسبب آن بود ، استات اویل خط ویژه ای را برای ارتباط با کارمندان تعیینکرد که از طریق آن تمام کارمندان می توانستند به صورت ناشناس رفتارهای غیر اخلاقی و تعداددیگری از رفتارهای منفی مرتبط با مسئولیت اجتماعی را یکراست به بازرسان شرکت گزارش کنند. در حالی که وجود نداشتن این سیستم باعث افشا شدن مسئله قرار داد با ایران در رسانه ها شده بود ، تعیین این سیستم جدید باعث می شد خبر چینان داخلی شرکت به جای درز اطلاعات به رسانه ها ، موارد مورد نظر خود را یکراست به مدیریت انتقال دهند .
منتشر شده در: رجا نیوز
ارسال یک دیدگاه