برخی تحلیلگران بر این عقیدهاند آبه دقیقا یک سال قبل از پایان یافتن دوره نخستوزیریاش، آن هم به بهانه مشکلات سلامتی از سیاست کنارهگیری کرده است تا شاهد انتقادات شدید از خود در انتخابات بعدی نباشد.
اکثر شخصیتهای سیاسی در کشورهای مختلف جهان بعد از شنیدن خبر استعفای آبه شینزو، نخستوزیر ژاپن، در پیامهایی از همکاری با او در طول مدت فعالیتش در ژاپن ابراز خرسندی کرده و او را جزو سیاستمدارانی دانستهاند که میراث خوبی از خود در سیاست خارجی بر جا گذاشته است. دونالد ترامپ که ارتباط نزدیک و خوبی با آبه داشت، پا را فراتر از این گذاشت و در تماس تلفنی با آبه، او را بهترین نخستوزیر تاریخ ژاپن دانست! این تعریفها در بیرون اما ربطی به انتقادات در داخل ژاپن از او ندارد. استعفای ناگهانی آبه شینزو به دلیل مشکلات مرتبط با سلامتی او مطبوعات مختلف داخل و خارج از ژاپن را به تکاپو انداخته که مروری بر فعالیتهای تقریبا یک دههای او در ژاپن داشته باشند. آبه از نظر ژاپنیها معروفترین نخستوزیرشان بعد از سال 1945 و پایان جنگ جهانی دوم بوده و در سالهای اخیر نیز شهرت اصلیاش را از گلف بازی کردنش با ترامپ به دست آورده است(!) او با اینکه اقتصاد ژاپن را نتوانست دچار اصلاحات جدی کند و همچنان این کشور از اقتصاد ضعیف رنج میبرد اما در عرصه سیاست خارجی و دفاعی توانست اقداماتی مهم در طول دوران نخستوزیری خود که طولانیترین مدت در تاریخ این کشور است، انجام دهد. دوره کنونی نخستوزیری آبه قرار بود تا پایان سپتامبر سال آینده میلادی (یک سال دیگر) ادامه داشته باشد اما نگاهی به میزان محبوبیت او در ژاپن نشان میدهد او دچار ریزش آرا و کاهش محبوبیت شدید در تاریخ این کشور شده بود که تا به حال برای هیچ نخستوزیری در این کشور رخ نداده است. به همین دلیل است که برخی تحلیلگران بر این عقیدهاند او دقیقا یک سال قبل از پایان یافتن دوره نخستوزیریاش، آن هم به بهانه مشکلات سلامتی از سیاست کنارهگیری کرده است تا شاهد انتقادات شدید از خود در انتخابات بعدی نباشد. نکته جالب توجه در این باره این است که آبه شینزو از دوران جوانی از بیماری «کولیت اولسروز» که نوعی التهاب به همراه زخم روده است، رنج میبرده است. این بیماری یکبار در سال 2007 و زمانی که او نخستین سال دوران نخستوزیریاش را به اتمام رسانده بود، باعث استعفای او شد. اما مدتی بعد [سال 2012] او دوباره به عرصه سیاست بازگشت. گفته میشود در همان سال 2007 نیز دلیل اصلی استعفایش تنگ شدن عرصه برای فعالیت او و همچنین انتقادات مکرر از دولتش بوده است. با این حال به نظر میرسد این بار نیز در شرایطی که آبه با انتقادات زیادی روبهرو شده، دوباره دست به دامن راهکار توسل به بیماریاش شده تا بلکه بتواند از انتقادات در امان بماند. اما ریشه اصلی انتقادات از آبه و دوران 8 ساله[۹ ساله] نخستوزیریاش چیست؟
سیاستهای غلط و نامطمئن و همچنین بیدقتی در سیاستهای اقتصادی در زمان شیوع کرونا، باعث ایجاد بحرانی عمیق در ژاپن شده است و این در حالی است که مدیریت درست و موفق میتوانست از میزان بحرانهای اقتصادی بعدی و همچنین تعداد قربانیان کم کند.
بحران کرونا
شاید از نظر تحلیلگران خارجی زمانی که بدانند کرونا تاکنون در ژاپن تنها 1300 کشته بر جا گذاشته است، افزایش انتقادات از نخستوزیر و استعفای او تا حد زیادی خندهدار باشد اما نگاهی به فعالیتهای انجامشده توسط دولت آبه در طول دوران شیوع کرونا که باعث شد این عده از مردم جان خود را از دست بدهند، نشان میدهد سیاستهای غلط و نامطمئن و همچنین بیدقتی در سیاستهای اقتصادی در زمان شیوع کرونا، باعث ایجاد بحرانی عمیق در ژاپن شده است و این در حالی است که مدیریت درست و موفق میتوانست از میزان بحرانهای اقتصادی بعدی و همچنین تعداد قربانیان کم کند. یکی از مثالهای جالب و بسیار معروف عدم مدیریت صحیح کرونا، شعار دولت آبه در دادن ۲ ماسک قابل شستوشو به هر ژاپنی بود که در همان ابتدای امر به «آبنوماسک»1 معروف شد و به دلیل اجرایی نبودن و همچنین اظهارنظر مقامات بهداشتی درباره اینکه این کار برای کنترل ویروس کرونا بیفایده است، از دستور کار خارج شد.2 در عین حال دلیل آبه برای استعفا نیز از این منظر برای مردم ژاپن غیرقابلقبول است، چرا که تا پیش از این اعلام نشده بود بیماری آبه پیشرفتی داشته است و به همین دلیل اظهارنظر پزشکانش درباره اینکه او بیش از حد کار میکند و این برای سلامتیاش مضر است، برای مردم قانعکننده نبود. در عین حال در دوران اوجگیری کرونا در ژاپن، مردم بسیار کمتر آبه را در ملأعام میدیدند و ظهور و بروز و کار کردن او به قدری کم شده بود که بر اساس یک نظرسنجی، مردم ژاپن از کمکاری آبه بسیار عصبانی بودند. بر اساس این نظرسنجی که روزنامه آساهی شیمبون آن را منتشر کرده است، تنها 29 درصد مردم ژاپن از عملکرد دولت آبه در دوران کرونا حمایت میکردند و نزدیک به 70 درصد کاملا از عملکرد او و دولتش ناراضی بودند.3
پروندههای فساد
آبه از همان ابتدای دوران دوم ریاستجمهوریاش با پروندهها و رسواییهای اقتصادیاش شناخته میشد. ۲ بحران رسوایی که بشدت در رسانهها بازتاب یافته و در عین حال آبه، هیچ پاسخ مناسبی برای آنها نزد افکار عمومی نداشته است، عبارتند از پرونده موسوم به «موریتومو گاکوئن»4 و «کاکه گاکوئن»5. در این ۲ پرونده آبه شینزو متهم شده بود امکانات و زمینهای دولتی را به صورت غیرقانونی در اختیار دوستان یا همفکران سیاسیاش قرار داده است و در یک مورد زمینی را به یکی از دوستانش برای احداث مدرسه داده که از قضا، همسر آبه نیز در آن پروژه سهم داشته است. در پرونده «موریتومو گاکوئن» که نام مدیر مدرسه مذکور است، وزیر دارایی نیز متهم شد در جریان تحقیقات درباره پرونده دخالت کرده و از اختیارات خود برای سرپوش گذاشتن بر این رسوایی استفاده کرده است. با وجود اینکه آبه در هر دو پرونده نقش خود را تکذیب کرد اما در نهایت از طرف دولت درباره این قصور از مردم عذرخواهی کرد.6
جشن شکوفههای گیلاس
یکی دیگر از رسواییهایی که دامن آبه و نزدیکان و همحزبیهایش را گرفته است، مراسم جشن شکوفههای گیلاس است که هر سال توسط نخستوزیری برگزار میشود اما به نظر میرسد در سالهای اخیر به جشنی بسیار پرهزینه برای تقدیر از همحزبیهای آبه و دوستانش تبدیل شده و مردم ژاپن بیان کرده بودند راضی نیستند هزینههای این جشن حزبی از مالیات آنها پرداخت شود.7 نکته جالب اما از بین بردن اسناد مربوط به میهمانان دعوت شده به این مراسم بعد از اعتراضات مردمی و همچنین اعضای اپوزیسیون ژاپن در دولت بود که سروصدای زیادی به پا کرد.
خرید رأی
مسأله پروندههایی که نام آبه را با خود به یدک میکشند همینجا پایان نمییابد. ماه ژوئن سال جاری میلادی (۳ ماه پیش) کاتسویوکی کاوایی، وزیر دادگستری ژاپن که از نزدیکان آبه نیز هست، به همراه همسرش که عضو مجلس اعلای ژاپن است، متهم شدند در جریان انتخابات مجلس، اقدام به خرید رأی کردهاند و در عینحال حزب لیبرال- دموکرات (حزب آبه) نیز 150 میلیون ین (معادل 4/1 میلیون دلار) به این فرد پرداخت کرده است. البته آبه شینزو در این پرونده نیز اعلام کرد نقشی در این ماجرا نداشته است و آقا و خانم کاوایی نیز بعد از مدتی از اتهامات تبرئه شدند.8
رسانهها تاکنون اسامی زیادی را در این باره مطرح کردهاند اما برخی دیگر نیز بیان کردهاند از حالا نمیتوان نتیجهگیری کرد چه کسی جانشین آبه میشود.
چه کسی جانشین آبه میشود؟
پروندهها، سؤالات و اتهامات درباره فعالیتهای آبه همچنان در مرکز توجه افکار عمومی در ژاپن قرار دارد اما مساله حیاتی در شرایط کنونی، انتخاب جانشین آبه است. رسانهها تاکنون اسامی زیادی را در این باره مطرح کردهاند اما برخی دیگر نیز بیان کردهاند از حالا نمیتوان نتیجهگیری کرد چه کسی جانشین آبه میشود.9 با این حال در شرایط فعلی محتملترین گزینهای که از طرف روزنامههای ژاپنی گفته شده، «شیجرو ایشیبا» وزیر دفاع فعلی است که به نظر میرسد تاکنون توانسته نظر اعضای حزب را به خود جذب کند. با این حال فهرست کردن مسائل مهم که باید توسط نخستوزیر بعدی به آنها پاسخ مناسبی داده شود، مهمتر از جانشین آبه است. نخستین مسأله، افزایش بودجه نظامی ژاپن و همکاریهای این کشور با آمریکاست. در حالی که دولت فعلی بشدت به سمت جلب همکاریهای نظامی با آمریکا رفته بود اما ایجاد پایگاه آمریکایی در ژاپن هم با مخالفت وسیع مردم این کشور و هم کشورهای منطقه روبهرو شده است و نخستوزیر جدید باید درباره مذاکرات با آمریکا شفافتر از دولت قبلی عمل کند. مسأله بعدی اوضاع اقتصادی ژاپن است که بر اثر شیوع کرونا دچار رکود شده است. نخستوزیر بعدی با این حال در شرایطی سر کار میآید که باید سیاست «بودجه فعال سالانه» را بهگونهای اجرایی کند که بتواند از افراد یا شرکتهایی که بر اثر کرونا آسیب دیدهاند، حفاظت کند. سیاست «بودجه فعال سالانه» به نظر میرسد در شرایط کنونی که المپیک توکیو یک سال عقب افتاده و چشمانداز برپایی آن و جذب گردشگران سختتر از قبل شده است، بهترین راه برای حفظ اقتصاد این کشور بوده و مورد تأیید احزاب مختلف نیز باشد.
1- Abenomask
2-https://www.nytimes.com/2020/08/30/opinion /shinzo-abe-resign-japan.html
3- http://www.asahi.com/ajw/articles/13401687
4- Moritomo Gakuen
5- Kake Gakuen
6- https://english.kyodonews.net/news/2020/03/ df44c81a149d-finance-ministry-will-not-probe-moritomo-gakuen-scandal-again-aso.html
7- http://www.asahi.com/ajw/articles/AJ 202001070048.html
8- https://thediplomat.com/2020/06/japanese-politics-rocked-by-arrests-over-voter-bribery-scandal/
9- https://www.cnbc.com/2020/08/31/japans-next-prime-minister-faces-a-difficult-year-ahead-after-abe-resigns.html