اشتباه راهبردی بایدن

ثمانه اکوان – «به‌خاطر رضای خدا، این مرد نباید همچنان در قدرت باقی بماند.» جو بایدن چندی پیش این جمله را درباره ولادیمیر پوتین و باقی ماندنش در قدرت در روسیه بیان کرده بود؛ جمله‌ای که به‌شدت باعث ایجاد سروصدای رسانه‌ای در مطبوعات غربی و همچنین روسی شد. تنها چند ثانیه بعد از گفتن این جملات اعضای دفتر جو بایدن به این فکر فرورفتند که چگونه باید این مسئله را توجیه کنند. صحبت از تغییر رژیم در خصوص یکی از کشورهای بزرگ دنیا آن هم چنین به صراحت و به‌صورت مستقیم مسئله‌ای نبود که بتواند در میان صحبت‌های بایدن گم‌شده و به فراموشی سپرده شود. در عالم سیاست بخصوص در کمپین‌های انتخاباتی افراد زیادی هستند که به نامزدهای ریاست‌جمهوری مشاوره می‌دهند چطور جلوی زبانشان را گرفته و نیات اصلی خود را در سخنرانی‌ها بروز ندهند اما به نظر می رسد مشاوران بایدن در کاخ سفید دیگر نمی توانند جلوی گافهای کلامی او را بگیرند.

بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این عقیده‌اند هوشیاری و هوشمندی در عرصه سیاست بدین‌معنی است که هیچ‌گاه سخنی نگوییم که نیات واقعی مارا (مخصوصاً نیاتی که مخالف قوانین و مقررات بین‌المللی است) برای عموم آشکار سازد. با این حال تفاوت بزرگی بین سیاست پیشرفت به سمت «تغییر رژیم» در روسیه با «صحبت» درباره تغییر رژیم در این کشور است. گرچه کلمات حائز اهمیت هستند اما کلماتی که از زبان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده مطرح می‌شوند؛ آن‌هم در یک جلسه مطبوعاتی بسیار مهم‌تر از سایر کلمات هستند. صحبت‌های بایدن نشان داد آمریکا عزمی جدی برای تغییر رژیم در روسیه دارد زیرا آمریکاییها می‌دانند میدان نبرد در اروپا را به مسکو باخته‌است.

با توجه به صحبت‌های بایدن و بعد از آن عقب‌نشینی او از این صحبت‌ها، به‌نظر می‌رسد چیزی که واقعاً در ذهن او می‌گذشت نه ساقط کردن پوتین و دولت او، بلکه از بین بردن ساختار قدرت و به قول آمریکایی‌ها«ماشین سیاست» در مسکو است زیرا این ماشین در شرایطی که پوتین از قدرت برکنار شود نیز با همان مختصات قبلی به کار خود ادامه می‌دهد و ممکن است دیگر تصویر مورد نیاز واشنگتن را نیز در افکار عمومی نداشته باشد؛ تصویری که از مسکو یک خرس قدرتمند بی‌منطق را به نمایش می‌گذارد که نمی‌توان با او مذاکره کرد و تنها باید آن را از بین برد.

واشنگتن به‌نظر می‌رسد بیشتر از این‌که به‌دنبال برکناری پوتین از قدرت باشد، به‌دنبال پیدا کردن راهی است که بتوان از طریق آن اطمینان حاصل کرد روسیه دیگر هیچ‌گاه در مقابل آمریکا قرار نمی‌گیرد. از همین روست که تحلیلگران آمریکایی به انتقاد از بایدن پرداخته‌اند و معتقدند او مسئله مقابله با روسیه را به مسئله کنار زدن پوتین از قدرت تقلیل داده‌است. از نظر اعضای دولت پنهان در آمریکا، پوتین یکی از مشکلات روسیه است اما تمام مشکلات ناشی از ریاست‌جمهوری او نیست. آن‌ها معتقدند ساختار سیاسی روسیه را پوتین به وجود نیاورده و خود مصنوع دست این ساختار است.

نکته بعدی تحلیلگران آمریکایی که نشان می‌دهد صحبت‌های بایدن تا چه میزان غیراصولی و غیر هوشمندانه بوده‌است، این است که سازمان‌های نظرسنجی و تحلیلگران آمریکایی بر این عقیده نیستند که مردم روسیه صحبت‌ها و منطق اصلاح‌طلبان در این نظام را می‌پذیرند. آن‌ها معتقدند بر اساس اطلاعات موجود مردم روسیه همچنان شیفته صحبت‌ها و برنامه‌های درازمدت پوتین برای آینده کشورشان هستند و از اداره شدن مسکو به‌صورت سیستم الیگارشیک حمایت می‌کنند. نکته جالب‌توجه در این مسئله این است که هر قدر تحریم‌ها و فشارهای غربی بر روسیه افزایش یابد میزان حمایت مردم از پوتین نیز افزایش می‌یابد و این به‌منزله حفظ نظام موجود و مستقر در این کشور است؛ مسئله‌ای که تاکنون به‌خوبی مورد توجه کاخ‌سفید نبوده و در آینده خود را بیشتر از پیش به نمایش خواهد گذاشت. گاف بایدن در این میان نشان داد آمریکا تا چه میزان برای مقابله با روسیه دچار تشتت است .