ثمانه اکوان – از ابتدای شکلگیری بحران در اوکراین، بهنظر میرسید دنیا باید در انتظار زمانی باشد که پوتین مانند جورج دبلیو بوش در سال ۲۰۰۱ به دنیا اعلام کند«یا با ما هستید، یا علیه ما». بااینحال ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه ترجیح داد تنهایی به مصاف آمریکا و متحدان غربیاش رفته و خطقرمزهای خود در حوزه امنیت را برای آنها شرح دهد. دراینمیان کشورهای مختلف اما با اصرار آمریکا و متحدانش در حال موضعگیری در خصوص اقدامات اخیر روسیه و حمله نظامی به اوکراین هستند. برخی از کشورها از این مسئله حمایت کرده و برخی کشورهای دیگر بهشدت با مخالفت با آن پرداخته و درعینحال اعلام کردند که از تحریمهای غربی علیه روسیه نیز حمایت میکنند. ترکیه بهعنوان کشوری که هم عضو ناتو است و هم خواهان دریافت سلاحهای روسی، در این موقعیت در بدترین شرایط برای تصمیمگیری قرار دارد.
نگاهی به سیاستهای ترکیه در قبال بحران اوکراین نشان میدهد این کشور بیشاز هر زمان دیگری در تصمیمگیریهای خود درگیر در مسائل سیاسی و اندیشیدن به خطقرمزهای امنیتی در منطقه است. آنکارا با وجود اینکه سالها منتظر دریافت سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ از روسیه بودهاست، نتوانست در شرایط به وجود آمده در این بحران، طرف یکی از کشورهای درگیر در این جنگ را گرفته و موضعی ثابت از خود نشان دهد. با وجود اینکه خبرگزاریها میگفتند ترکیه راههای ارتباطی روسیه در دریا را بسته و اجازه عبور کشتیهای روسی از تنگه بوسفروس را نمیدهد، این اخبار هم اشتباه از آب درآمد. بااینحال رویکرد ترکیه حمایت از روسیه نیز نبودهاست و اردوغان با فروش پهپادهای مدل تیپ ۲ از شرکت «بایراکتار» بهدنبال تاثیرگذاری بر فضای نظامی موجود در اوکراین بودهاست. رجب طیب اردوغان از همان روزهای ابتدایی شکلگیری بحران، بارها حمله روسیه به خاک اوکراین را محکوم کرد و بااینحال به دلیل اینکه همچنان در انتظار دریافت سلاحهای روسی برای مقابله با زیادهخواهیهای آمریکا در منطقه است، در مصاف با آمریکا نیز قرار دارد. ترکیه با وجود اینکه قراردادهای میلیوندلاری با ایالاتمتحده برای دریافت هواپیماهای جنگنده اف۳۵ داشت، تردیدش در دوراهی انتخاب بین قدرت غربی و شرقی، باعث شد نه بتواند از روسیه سلاح بخرد و نه از آمریکا جنگنده.
ترکیه بااینحال تلاش دارد از بحران بوجودآمده در اوکراین برای نزدیک شدن هرچه بیشتر به ناتو و متحدان آمریکایی خود استفاده کند. برهمین اساس است که در شرایطی که همه دنیا نگاههای خود را به اوکراین دوختهاند تا پیشبینی کنند چه اتفاقی در این کشور میافتد، اردوغان از دنیا میخواهد بهجای توجه به اوکراین، به ترکیه توجه کنند و با درخواستهای او برای خرید سلاح از ناتو موافقت کنند.
عدم تمایل آمریکا برای فروش جنگندههای اف۳۵ اما تنها بهخاطر نزدیکی اردوغان و پوتین نیست و موقعیت جغرافیایی ترکیه و جایگاه بیثبات اردوغان در صحنه سیاسی این کشور، باعث شدهاست آمریکا تمایلی برای ریسک کردن در این مسئله و فروش جنگندههای اف۳۵ به آنکارا نداشته باشد.
وارد شدن پهپادهای ترکی به جنگ اوکراین، درواقع نشاندهنده رویارویی نظامی ترکیه با روسیه در خاک اوکراین است و این مسئله مسلماً از جانب روسیه نیز بیپاسخ نخواهد ماند با وجود اینکه آنکارا اعلام کردهاست به تحریمهای آمریکایی علیه مسکو پایبند نیست اما همین اقدامات باعث میشود تحلیلگران بر این عقیده باشند روابط آنکارا و مسکو بعد از جنگ اوکراین دیگر به روال سابق برنخواهد گشت ترکیه ممکن است در این بازی هم روسیه را از دست دهد و هم متحدانش در ناتو را. اردوغان بااینحال سعی دارد تمام مایملک خود را در قمار اوکراین به وسط میدان آورده و بر روی آن سرمایهگذاری کند قماری که بهنظر نمیرسد چندان هم منفعتی برای آنکارا داشته باشد و می تواند به آخرین قمار زندگی سیاسی اردوغان تبدیل شود. این همان قماری است که اردوغان بر سر وجهه ترکیه در ماجرای مقابله با صهیونیست ها انجام داد و در شرایطی که از کشتار صهیونیست ها در غزه انتقاد می کرد، با مسئولان و سران این رژیم در ارتباط بود. این بار باید دید قمار سیاسی اردوغان بر روی ناتو و روسیه با چه پاسخی از طرف این دو مواجه می شود.