گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (ISIS) و یا عراق و شرق مدیترانه (ISIL) یکی از متعصب ترین و افراطی ترین گروههای تروریستی افراط گرای مذهبی است که با آغاز بحران سوریه ، ابتدا در این کشور و بعد در عراق پدیدار شده و در ماه آوریل سال گذشته میلادی اعلام وجود کرد .
این گروه تا قبل از ورودشان به سوریه برای جنگ با دولت بشار اسد ، با نام «جماعه التوحید والجهاد» شناخته می شدند که یک شاخه از گروه القاعده به شمار می رفتند .
تغییر نام این گروه که مرتب در زمانهای مختلف اتفاق می افتد امری تزئینی نبوده و نتیجه مستقیم دگرگونی شرایط و رشد سریع فعالیت های داعش در منطقه سوریه و عراق است . این گروه که در ابتدای امر بر مسئله غلبه بر دولت عراق تمرکز کرده بود ، فعالیت خود را از سال 2003 و در گرفتن جنگ میان نیروهای ائتلافی به رهبری آمریکا با حکومت صدام حسین آغاز کرد و بعد از عقب نشینی آمریکا در عراق در سال 2011 نیز اولین جنگ های فرقه ای باعث ظهور دوباره و فعالیت بیش از پیش این گروه شد . از آن به بعد داعش به یکی از بازیکنان بزرگ در عراق تبدیل شد و بعد از اینکه جنگ داخلی در سوریه به جنگ فرقه ای تبدیل شد و از تمام دنیا برای کمک به نیروهای اپوزیسیون سوریه ، تروریست ها وارد این کشور شدند ، داعش نیز شروع به نیروگیری کرد و توانست میلیونها دلار بودجه از مخالفان بشار اسد در کل دنیا و همجنین سربازانی از تمام ملیت ها را به دست آورد .
هم اینک پایگاههای داعش از رقعه در شمال سوریه آغاز شده و به حومه بغداد در شرقی ترین قسمت این کشور می رسد که می توان سرعت نفوذ داعش در سرزمینها را با سرعت حمله آمریکا و تصرف عراق در سال 2003 مقایسه کرد. بر خلاف ایالات متحده و متحدانش، داعش قدرت و توان حمله هوایی به مناطق مورد نظرش را ندارد . این گروه با وجود اینکه براساس آخرین اخبار توانسته بسیاری از اسلحه های سنگین آمریکایی و وسایل نقلیه زره پوش ساخت ایالات متحده را از انبار مهمات عراق به دست بیاورد ، برای استفاده از این سلاحها نیروی متخصص در اختیار ندارد .
آیا داعش بخشی از القاعده است ؟
در پاسخ به این پرسش تنها باید یک کلمه بیان کرد : نه ! داعش به هیچ وجه بخشی از القاعده نیست . القاعده سنگ محک اصلی غرب برای سنجش میزان تروریستی بودن یک گروه از بعد از حادثه 11 سپتامبر سال 2001 بود. اما داعش از نظر فلسفی ، سازمانی و یا حتی رسمی با این گروه متفاوت است و رهبران این گروه نیز بارها بر این مسئله تاکید کرده اند که ربطی به القاعده ندارند. در هر صورت با وجود اینکه هر دو این گروهها از گروههای سنی افراط گرا هستند اما در حال حاضر به رقبای یکدیگر در سوریه تبدیل شده اند. در حالیکه القاعده با خصوصیات بارز و شناخته شده اش یک سازمان تروریستی با کمپ های آموزشی ، و حملات تروریستی است ، داعش بیشتر شبیه به یک نیروی نظامی و حاکم سرکش است که زیر ساختهای خاص خود را دارد . این زیر ساختها تا حد زیادی شبیه به گروه بوکو حرام و سایر گروههای آفریقایی است که بارها مروج بی قانونی در کشورهای آفریقایی بوده و در جنگ های مختلف شکست خورده اند .
یکی دیگر از وجود تفاوت میان القاعده و داعش این است که بعد از مرگ اسامه بن لادن القاعده تلاش کرد از اعمال خشونت بی رویه خودداری کند اما داعش در این اقدامات غوطه ور شده است و فلسفه ای از دین را به نمایش می گذارد که هم غیر قابل انعطاف به نظر می رسد و هم پوچگراست .
مناطقی که تحت تصرف این گروه درآمده توسط جریان بی پایانی از حکم های شلاق و مثله کردن و گردن زدن و مصلوب شدن کنترل می شود . اهداف این گروه احتمالا به خوبی و آگاهانه انتخاب می شوند اما گاهی اوقات به نظر می رسد که دیگر هیچ کس در امان نیست ، نه مخالفان شیعه ، نه رقبای سنی ، نه سربازان اسیر و نه زنانی که «اقداماتی غیر اخلاقی» انجام می دهند !
با وجود اینکه اولین بنیانگذار داعش یعنی ابومصعب در اوایل سال 2000 قسم خورده بود که از القاعده حمایت کند ، این سازمانها هم اکنون به شدت از هم جدا افتاده و به رقیبی برای هم تبدیل شده اند.
نقطه جدایی این دو سازمان زمانی بود که این گروه با جبهه النصره یکی دیگر از گروههای متکی به القاعده در سوریه با مشکلاتی مواجه شده و به جان هم افتادند ، در خواست های القاعده برای جدا کردن مناطق تحت نفوذ دو گروه در سوریه ، به شدت از طرف ابوبکر البغدادی رهبر داعش که مدت 4 سال را در زندانهای آمریکا در عراق به سر برده بود، رد شد . بعد از بالا گرفتن اختلافات القاعده در اوایل سال جاری میلادی رسما داعش را طرد کرد و به جای این ، داعش نیز این سازمان را «خائن» و «یک شوخی بزرگ» خواند .
با ظهور داعش هم اینک بسیاری بر این عقیده اند که زمان آن رسیده تا ایمن الظواهری رهبر القاعده پیمان وفاداری به ابوبکر البغدادی امضا کند!
داعش چگونه منابع مالی خود را به دست می آورد ؟
داعش سیستم اقتصادی نیمه مافیایی دارد و نیمه دیگر منابع مالی اش هم از کمک های بین المللی و به خصوص حامیان پولدارش در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به دست می آید . اینطور نیست که در فعالیت های نظامی داعش در سرزمینهای تحت تصرفش رگه هایی از فرصت طلبی وجود نداشته باشد ؛ این گروه در سال 2012 برخی از مناطق نفتی در سوریه را به تصرف خوئ در آورد و به همین دلیل سود زیادی از فروش نفت خام به طرفهای خود به دست آورد. آنها به هر که خریدار این نفت بود ، تخفیف می دادند تا بتوانند برای نفت ارزان خود مشتری بیابند . این گروه تمام مواد و محصولات مناطف تحت تصرفش را به فروش می رساند و حتی بر اساس آمار ، فروش عتیقه و آثار باستانی نیز به شدت در این مناطق از طریق مافیای داعش رواج دارد .
گاهی اوقات حتما لازم نیست که این اقدامات بسیار استادانه صورت بگیرد و یا وقت و اندیشه زیادی پشت راههای پول در اوردنشان باشد . آنها با حمله به یکی از بانکهای موصل توانستند در یک روز بیش از 425 میلون دلار به دست آورند . بر اساس برآوردهای سازمانهای اطلاعاتی ثروت داعش هم اکنون بالغ بر 2 میلیارد دلار است و این ثروت آنها را تبدیل به یکی از ثروتمندترین سازمانهای تروریستی دنیا تبدیل کرده است .
در عین حال به راحتی می توان حدس زد که حامیان این گروه از شبه جزیره عربستان هم نقشی حیاتی در حمایت مالی از این گروه ایفا می کنند. از آنجا که سیستم مبتنی بر وهابی گری در عربستان سعودی یکی از طرفداران درجه اول این گروه است ، مقامات عراقی بیان کرده اند که این گروه بیشترین میزان کمک مالی را از عاملان اصلی این اقدامات در عربستان و قطر دریافت می کنند و به همین دلیل مرزهای این دو کشور به این حد آرام و امن است .
مانند هر شرکتی که بالا و پایین اقتصادی زیاد دارد و ممکن است سرمایه گذاران با ضررهای هنگفت نیز مواجه شوند داعش برای تهدید سرمایه گذاران برای پرداخت پول بیشتر ، گاهی آنها را هم در معرض حملات خود قرار می دهد و دنیا شاهد شاهکارهای قابل توجه این گروه در انتقام گیری از حامیان خسیسش نیز هست !
داعش چگونه به مساحت قلمرو خود می افزاید ؟
در روز دهم ژوئن ، کمتر از هزار نفر از نیروهای نظامی داعش در داخل وانت هایی به سمت موصل رفته و به یکباره این شهر با جمعیت 1.8 میلیون نفر را به تصرف خود در اوردند.
این شهر قرار بود تحت تصرف و کنترل نیروهای نظامی عراق باشد . نیروهای نظامی که تعدادشان بالغ بر 30 هزار نفر بود . این منطقه به سلاحهای مجهز و پیشرفته آمریکایی مجهز بود – تعدادی از این سلاحها و تجهیزات نظامی برای حمایت از عراق مستقیما از واشنگتن به این کشور فرستاده شده بود که گفته می شود بالغ بر میلیارد ها دلار ارزش داشته است .
با این حال موصل بدون هیچ مقاومتی به دست نیروهای داعش افتاد و نیروهای ارتشی نیز با جا گذاشتن سلاح و حتی یونیفرم های خود به سرعت این شهر را ترک کردند . نظامیان داعش از به دست آوردن تانک ها و زره پوشهای آمریکایی شدیدا خوشحال شده و جشن گرفتند . برخی از این سلاحها و تجهیزات نظامی به سمت سوریه حرکت کرد تا در عملیات های نظامی علیه دولت بشار اسد مورد استفاده قرار گیرد. برخی از منابع محلی گزارش دادند که حتی یکی از هلیکوپترهای آمریکایی به نام «بلک هاوک» یا جنگجوی سیاه هم به دست این نیروها افتاده است .
فقدان روحیه و انسجام کافی در ارتش عراق باعث شد که این نیروها به طرز تحقیر آمیزی یک به یک شهرهای مختلف را از دست بدهند و بعد از واگذار کردن شهر مهم و نفتی تلعفر در نزدیکی مرز سوریه، تکریت محل تولد صدام نیز به دست داعشی ها افتاد.
این پیروزیهای پی در پی که به دلیل اختلافات وسیع میان شیعه و سنی و قبایل مختلف در عراق به وجود آمد این گمانه را تقویت کرد که افراط گرایان داعشی عده ای اوباش هستند که برای پول هر کاری می کنند و خود را به کشتن می دهند تا در جهت رسیدن به اهداف گروه اقدامی انجام داده باشند . با این حال این تنها بُعد از این ماجرا نبوده و نخواهد بود چرا که تحقیقات نشان می دهد این گروه را تنها اوباش و جنگ طلبان و جنگ جویان تشکیل نمیدهند و این گروه کمپ های خاصی برای اموزش نظامی و البته دینی در سوریه و عراق دارد . این گروه با سالها تجربه در میدان جنگ سوریه ، هم اینک اردوگاههای آموزشی خوبی در داخل مرزهای این کشور اماده کرده و جنگجویان پس از آموزش دیدن در سوریه می توانند برای مبارزه به عراق اعزام شوند. البته تعداد زیادی از مزدورانی هم که از خارج از مرزهای سوریه و عراق به این گروه ملحق شده اند ، افراد آموزش دیده نظامی و کاملا حرفه ای بوده اند .
با این حال معلوم نیست که قواعد بسیار سحتگیرانه این گروه برای مردمی که در مناطق تحت تصرف داعش در داخل مرزهای عراق زندگی می کنند ، قابل تحمل خواهد بود و می تواند حمایت آنها از این گروه را تضمین کند ؟ به همین دلیل اعضای داعش سعی دارند با مسایل مذهبی و همچنین وعده سرزمین بزرگ اسلامی و خلافت اسلامی مردم را وادار به حمایت از خود کنند.
این مساله به غایت جالب است که هسته این گروه اسلامگرای افراطی از تجهیزاتی درعراق و سوریه استفاده می کند که واشنگتن برای حمایت از شورشیان سوریه در اختیار انها قرار داده و هم اینک این وسایل در عراق بر علیه شهرهای نفتی که آمریکا بر روی آنها حساسیت زیادی دارد مورد استفاده قرار می گیرد .
آمریکا و متحدانش با هزینه کردن میلیارد ها دلار برای جنگ در عراق و حفظ کردن امنیت منافعش در منطقه ، حاضر نیستند اعلام کنند که تهاجم ویرانگر آنها به عراق در سال 2003 یک اشتباه محض بوده و عواقب فاجعه آمیزی برای کل منطقه خاورمیانه و امنیت نفتی جهان داشته است . در شرایط حاضر جامعه جهانی کمترین توجه را به عراق می کند و پیش از این نیز در سال 2013 که خونین ترین حوادث در عراق اتفاق افتاد ، جامعه بین الملل هیچ درک درستی از علت این حوادث نداشت و توجه چندانی به آن نکرد . اخیرا تونی بلر به جای پذیرش اشتباه خود در همراهی با آمریکا برای جنگ با عراق ، «سیستم غلط سیاسی آمیخته شده با سوء استفاده از دین» را مهمترین ریشه مشکلات در خاورمیانه دانسته است !
منتشر شده در: هفته نامه خط خبر
ارسال یک دیدگاه