ثمانه اکوان – دوران اکتشافات دریایی اروپاییان در اوایل قرن پانزدهم میلادی آغاز شد. در این دوران کشورهای اروپایی و به ویژه قدرتهای اصلی اروپایی یعنی هلند، انگلستان، اسپانیا و پرتغال، ناوگان دریایی خود را به سرزمین های دور می فرستادند و هر سرزمین جدید که روی نقشه های باستانی نبود را به عنوان مستعمره برای خود بر میداشتند. اهمیت سفرهای دریایی در این دوره از تاریخ، نه به دلیل قدرت دریایی برای افزایش میزان تجارت بین المللی، بلکه به دلیل قدرت سیاسی ای بود که این نیرو برا کشورهای پیشرفته اروپایی به بار می آورد و آنها را در زمره کشورهایی قرار می داد که می توانند با اتکا به ناوگان دریایی خود ، ادعای مالکیت کل جهان را داشته باشند. گرچه در زمان جنگ جهانی اول و دوم، دیگر نیروی هوایی کم کم در حال تعیین قدرتهای برتر در کل دنیا قرار داشت اما باز هم این ناوگان دریایی قدرتهای جهانی بود که حرف اول و آخر را در جنگ میزد. اگر آمریکا کشتی ها و ناوگان دریایی پیشرفته خود را برای حفاظت از کشتی های انگلیس و فرانسه به اروپا نمی فرستاد، شاید آنها در مقابل اقدامات دریایی آلمان ، به شدت دچار خسران و نابودی می شدند.
در ابتدای جنگ جهانی دوم، هنوز این قدرت دریایی بود که یک کشور معمول را از یک ابر قدرت متمایز می کرد و مشخص می ساخت که این کشور تا چه اندازه می تواند در مسیر و روند اتفاقات جهانی تاثیرگذار باشد. در سالهای پایانی جنگ جهانی دوم، این قدرت برای تاثیرگذاری بر تحولات جهانی به کشوری رسید که ناوگان هوایی پیشرفته ای داشت و در روزهای پایانی جنگ، این سلاح اتمی بود که مشخص کرد دنیا باید توسط چه کشورهایی هدایت شود.
شاید در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم، تقریبا می شد چند عنصر اصلی برای تمایز یک قدرت از یک ابرقدرت را تشخیص داد؛ در آن زمان میزان تولید سلاح، میزان قدرت در نیروی دریایی و هچنین تجهیزات پیشرفته در نیروی هوایی و داشتن سلاح اتمی ، سه عالی بود که می توانست بیان کند آیا یک کشور قدرت است یا ابرقدرت . این روزها با پیشرفت تکنولوژی و گسترده تر شدن ابعاد پیچیدگی اختراعات بشری و نوع مقابله کشورها با یکدیگر ، دیگر یک کشور برای تبدیل شدن به یک قدرت یا ابرقدرت، نمی تواند تنها بر روی عناصر قبلی تکیه کند.
این روزها، عناصر قدرت نظامی در حیطه های مختلف تقسیم شده است و ماهیت هر جنگی، تعیین می کند که چطور می توان یک کشور را به عنوان قدرت و یا ابرقدرت شناسایی کرد. اگر مسئله مبارزه با تروریستها باشد، نیروی زمینی ، هوایی و اطلاعاتی قوی حرف اول را می زند و در عین حال ارتش سایبری نیز باید جلوی پروپاگاندای نظامی را بگیرد. اگر جنگ، اقتصادی باشد، ابزار تحریم ، قدرت اقتصادی کشورها است و میزان ارتباط و وابستگی متقابلشان به قدرت های اقتصادی دنیا . اگر مسئله، جنگ برای تعیین حدود سرزمینی باشد، باز هم مانند جنگ های کلاسیک، این قدرت نیروهای زمینی است که می تواند نتیجه جنگ را برای همیشه تغییر دهد و ابزار آلاتی مانند تانک و یا سلاح های ضد تانک و موشک، می تواند تعیین کننده نتیجه مقابله دو کشور باشد. برای هد کدام از جنگ های مطرح در دنیا ، با توجه به ماهیت و نوع مقابله دو طرف، می توان عناصر قدرت نظامی را بر شمرد اما یکی از ابزارهای اصلی در دنیای امروز که نه تنها « تاثیرگذار» ، بلکه می تواند تعیین کننده نتیجه هر مقابله و جنگی باشد، قدرت سایبری کشورها و در عین حال قدرت آنها در استفاده از تکنولوژیهای نوین مانند موشک های جدید و مهمتر از همه ، پهپادها است.
تحلیلگران زیادی هستند که با مروری بر جنگ های اخیر در دنیا به این نتیجه رسیده اند، شاید در چند سال آینده این پهپادها باشند که به جای جنگنده های نظامی وارد میدان می شوند و در جنگ های آینده، پهپادهای خودران می توانند به راحتی میزان استفاده از نیروی هوایی در جنگنده ها را کاهش داده و یا استفاده از آنها را که هزینه بسیار زیادی را برای کشورهای مختلف در پی دارند، کاهش دهند.
جنگ در یمن، مقابله بین حزب الله لبنان و رژیم صهیونیستی و حتی جنگ در غزه و کرانه باختری و درگیری و نزاع چند روزه بین آذربایجان و ارمنستان، نشان داده است قدرت پهپادی تا چه میزان می تواند تعیین کننده نتایج جنگ و نمایش دهنده اوج اقتدار نظامی یک کشور باشد. زمانی که به جنگ روسیه در اوکراین می رسیم، انتظارات شاید بیش از حد باشد. انتظار نمی رود اوکراین به کشوری که دارای یکی از بزرگترین زرادخانه های هسته ای است حمله نظامی مستقیمی داشته باشد. از سوی دیگر تسلیحات بیولوژیکی نیز به راحی نابود می شوند و رسوایی جهانی ساتفاده از آنها باعث میشود دیگر استفاده چندانی از آنها در جنگ های نوین جهان نشود. موشک ها در این خصوص تاثیرگذارند و سلاح های ضد تانک می توانند تا حدودی موزانه نظامی را بر هم بزنند . قدرت نظامی برتر داشتن در جنگ های نوین امروزی، شامل داشتن ناوگان دریایی و هوایی قوی، زیر دریایی هسته ای، ناوگان ارتباطی و اطلاعاتی قدرتمند ( شامل ماهواره های اطلاعاتی و جاسوسی)، ناوگان هوایی پیشرفته ، سلاح هسته ای ، دانش کافی برای فعالیت در فضای مجازی و جنگ سایبری و جنگ الکترونیک است.
در جنگ های اخیر اما هر کدام از کشورها با بالاترین دانش و توان نظامی نیز نمی توانند بدون داشتن پهپاهای اطلاعاتی و نظامی به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کنند. پهپادها با قدرت بالای خود در مکانیابی ، هزینه کم ساخت آنها در مقابل کارآیی شان در جنگ و هدف زنی مستقیم و همراه با اشتباهات کم، به بهترین جنگ افزارهای نظامی در دنیا تبدیل شده اند. اگر یمنی ها پهپادهایی برای دفاع از خود و افزایش دادن هزینه های نظامی عربستان با هدف قرار دادن آرامکو نداشتند، شاید بسیار زودتر و در همان ماههای ابتدایی ، عربستان را با یک پیروزی کم هزینه رو به رو می ساختند اما مقاومت پهپادی و موشکی نشان داد، می توان با تجهیزات و دانش نوین، هزینه های جنگ برای طرف متخاصم را بالا برد. در لبنان و رویارویی اش با اقدامات رژیم صهیونیستی نیز قدرت پهپادی بسیار موثر است و می تواند موازنه اطلاعاتی و نظامی را برای مدتهای زیادی بر هم بزند.
در جنگ های مرزی بین دو کشور که راه برای رسیدن به خط مقدم و یا نفوذ در داخل یک کشور بسیار کمتر است، نقش ارزشمند پهپادها بیشتر از بیش مشخص می شود. آذربایجان در جنگ با ارمنستان دقیقا از همین مسئله استفاده کرد و اوکراین نیز با الگو قرار دادن این مسئله، رو به خرید پهپادهای ترکی آورد. بعد از چند ماه جنگ و هزینه های زیاد دو طرف در استفاده از تانک، موشک های کوتاه برد و میان برد، ضد تانک ها و حتی محاصره دریایی با ناوگان قدرتمند دریایی، حالا روسیه به این نتیجه رسیده است که ابزار نظامی کم هزینه ای که می تواند نتیجه جنگ را تا حد زیادی تغییر دهد، پهپادها هستند.
پهپادها، مانند ناوگان دریایی قدرتمند در ابتدای قرن پانزدهم میلادی تا حد زیادی می توانند تعیین کننده قدرت نظامی یک کشور در جهان باشند. کشورهایی که بتوانند به دانش بومی تولید این ابزارهای نظامی و اطلاعاتی برسند، دیگر از یک قدرت پهپادی، به ابرقدرت تبدیل می شوند.
در حوزه های نوین قدرت نظامی و اطلاعاتی مانند فضای سایبری و تولید سلاح های نوین ، ایران دقیقا مانند یک قدرت منطقه ای عمل کرده اما در حوزه پهپادی ، به یک ابرقدرت تبدیل شده است ؛ ایرانِ ابرقدرتی که یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان از لحاظ نظامی که دارای سلاح اتمی نیز هست، برای پیروزی خود در جنگ با کشور همسایه اش – که البته به نوعی جنگ نیابتی با ابرقدرتهای نظامی غربی است – به او و سیستم تولید پهپادی اش متوسل می شود.
خبر ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین و آموزش نیروهای روسی برای استفاده از آنها – اگر همانطور که رسانه های غربی می گویند صحت داشته باشد – نشاندهنده تبدیل شدن ایران از یک قدرت منطقه ای به یک ابرقدرت نظامی است. قدرتی که بر خلاف سایر کشورهای منطقه، نه با واردات بی رویه سلاح از کشورهای غربی ، بلکه با تکیه بر توان داخلی به دست آمده است .
اگرتعیین کردن یک امپراتوری یا قدرت نظامی بزرگ در دنیا در قرن پانزدهم ، با نگاه به قدرت ناوگان دریایی آنها به دست می آمد، این روزها عنصر ابرقدرت بودن را مسایل بسیاری تعیین می کند که قدرت پهپادی و موشکی ، توان اجرای عملیات های حمله نامتقارن و در نهایت، توان جنگ سایبری و جنگ الکترونیک از جمله آنها است. ایران در تمام این عرصه ها از یک قدرت منطقه ای در حال تبدیل شدن به یک ابرقدرت است .
