از زمانی که دونالد ترامپ خروج آمریکا از «برنامه جامع اقدام مشترک» و یا همان برجام را اعلام کرد، این سؤال مطرح شده است که با وجود بازگردانده شدن تحریم‌های ایالات‌متحده، آیا کشورهای عضو گروه 1+5 قادر به حفظ برجام هستند؟ دولت حسن روحانی در ابتدای امر برای بررسی این موضوع همانند قبل به بررسی میزان پایبندی اروپا به این توافق پرداخت و اینگونه فرض کرد که روسیه، چین و دیگر کشورهای غیر اروپایی به صورت پیش‌فرض، از این تحریم‌ها تبعیت نخواهند کرد. با این حال برخی گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد که چندان هم نمی‌توان به این پیش‌فرض اطمینان داشت.
حدود چهار ماه از زمانی که دونالد ترامپ اعلام کرد که آمریکا دیگر برجام را اجرایی نمی‌سازد گذشته است. در این مدت گمان اصلی این بود که کشورهای روسیه، چین و برخی کشورهایی که تاکنون رابطه اقتصادی خوبی با ایران داشته‌اند از جمله هند و کره جنوبی همچنان به فعالیت‌های اقتصادی خود در ایران ادامه می‌دهند اما چند روز بیشتر از اعلام خروج آمریکا از برجام نگذشته بود که شرکت‌های کره‌ای نیز برای خروج از ایران صف کشیدند. حالا روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داده است که حتی چین و روسیه نیز قادر نخواهند بود به فعالیت‌های اقتصادی خود در ایران ادامه دهند. این روزنامه در گزارشی در مورد وضعیت تحریم‌ها بعد از خروج آمریکا از برجام نوشته است: «از زمان عقب نشینی آمریکا از برجام در ماه می سال جاری میلادی، شرکت‌های اصلی مانند زیمنس، توتال و مائرسک اعلام کرده‌اند که دیگر در بازار ایران فعالیت نمی‌کنند. اما می‌توان مشاهده کرد که نه تنها شرکت‌های اروپایی باید از ریسک معامله با ایران دوری کنند، بلکه بانک‌های چینی نیز که به شدت با سیستم مالی آمریکا در تماس هستند نیز باید از خطر این تحریم‌ها آگاه باشند.»
بر اساس این گزارش ،در مورد روسیه نیز اوضاع به همین منوال است. از زمانی که ایالات متحده رو به تحریم روسیه به بهانه استفاده از سلاح اعصاب در خاک انگلیس آورده است، دیمیتری مدودوف نخست وزیر روسیه اعلام کرده است که تحریم‌های آمریکا علیه این کشور «اعلام جنگ اقتصادی» علیه روسیه است. با این اوصاف چرا بانک‌های روسیه باید به دنبال تحریم اجباری بانک‌های خود توسط آمریکا نیز باشند و به آنها بگویند باید با ایران تراکنش مالی داشته باشید؟ در همین حال بانک مرکزی هندوستان نیز اعلام کرده است که از ماه نوامبر سال جاری میلادی پرداخت پول به طرف‌های ایرانی که نفت را به این کشور می‌فروشند متوقف خواهد کرد.
از نظر وال استریت ژورنال ترامپ نه تنها رابطه تجاری ایران با اروپا را نشانه رفته است، بلکه از ماه نوامبر (آبان ماه سال جاری) دست به تحریم نفت و همچنین سیستم بانکی ایران و دسترسی بانک‌های ایرانی به سوئیفت می‌زند تا نشان دهد کشورهای دیگر نیز که تاکنون با ایران رابطه مالی داشته‌اند نمی‌توانند دیگر با این کشور رابطه تجاری داشته باشند.
از طرف دیگر به نظر می‌رسد تنها امید ایران برای اتصال به شبکه بانکی جهانی و یا دریافت پول تجارتش با اروپا و سایر کشورها، اقدام آلمان برای مرتبط نگه داشتن بانک مرکزی ایران به سیستم سوئیفت باشد. آلمان اعلام کرده است که از طریق سیستم بانکی خود این ارتباط را همچنان فعال نگاه می‌دارد اما با توجه به تهدیدی که برای تحریم و جریمه بانک‌های اروپایی در صورت تعامل با ایران در نظر گرفته شده است، اثر بخشی این برنامه آلمان نیز با شک و تردید همراه است. در هفته دوم مرداد ماه سناتور تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه و تندروی کنگره آمریکا به همراه 15 تن دیگر از همکارانش از وزارت خزانه داری این کشور خواستند که در صورتی که هر کدام از بانک‌های اروپایی راهی برای احیای روابط مالی بانک مرکزی ایران با سوئیف باز کردند، مشمول تحریم‌های آمریکا شده و از سیستم سوئیفت بیرون رانده شوند.
یکی از راه‌هایی که «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان برای دور زدن تحریم‌های بانکی آمریکا در نظر گرفته است، ایجاد کردن سیستمی مالی شبیه به سوئیفت برای ایران است که بتواند بیرون از دایره اختیارات سوئیفت و وزارت خزانه داری آمریکا فعالیت کرده و تحریم‌ها را دور بزند اما از هم اینک آمریکا هشدار داده است که در صورتی که سیستم دیگری اینچنین تعبیه شود، این سیستم به تمام بازیگران عرصه بین الملل و بازیگران غیر مشروع نیز اجازه می‌دهد که فعالیت‌های پولشویی و همچنین غیر قانونی خود را از طریق این سیستم به پیش ببرند و این مسئله می‌تواند خطری برای جامعه جهانی باشد. وزارت خزانه داری امریکا معتقد است که با وجود تلاش‌های صورت گرفته در این خصوص، هشدار امریکا می‌تواند آب سردی بر پروژه ایجاد سوئیفت موازی برای دور زدن تحریم‌های آمریکایی باشد و احتمالاً در نهایت آنگلا مرکل با این مسئله موافقت نخواهد کرد.
نگاهی به این گزارش نشان می‌دهد که همانگونه که پیش از این نیز بارها توسط مقامات وزارت خارجه نیز گفته شده بود، اروپا تاکنون تلاش موفق و قابل اطمینانی برای اجرایی ساختن برجام از خود نشان نداده است. رسانه‌های بین المللی چند روز پیش در زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی بیان کرد که ایران هنوز به مفاد برجام پایبند است با تعجب به این خبر واکنش نشان دادند شاید آنها بهتر می‌دانند که اجرایی کردن تعهدات هسته‌ای ایران در برجام، آنهم در زمانی که آمریکا به عنوان بازیگر اصلی میدان تحریم‌ها اجازه نمی‌دهد کورهای اروپایی و یا سایر کشورهای جهان تعهداتشان را در این خصوص اجرایی سازند، بسیار جالب توجه و تا حد زیادی نا امید کننده است.
ارسال یک دیدگاه